|
De vogel GRIJP
Een dier uit de menselijke
fantasie, veelgebruikt in wapens, vlaggen en
beeldmerken |
|
|
|
|
De
griffioen, in het Nederlands ook wel grijpvogel
of de vogel Grijp genoemd,
is een fabeldier: half leeuw, half roofvogel. Hij
wordt afgebeeld als een gevleugeld dier met het
bovenlijf van een adelaar, de oren van een paard
en het onderlijf van een leeuw.
In
de middeleeuwen gold de griffioen ook wel als een
der symbolen van Christus (twee naturen in één
persoon), van de kerk (geestelijke en wereldlijke
macht) en van de paus (priesterkoning).
In
de heraldiek komt de griffioen veel voor, met
name in de landen aan de Oostzee.
|
|
|
|
GRIFFIOENEN
EN GRIJPVOGELS
|
|
|
|
Al in de verre oudheid was de
grijp als fabeldier bekend. Aristeas (7e eeuw v.
Chr.), die voor het eerst van deze vogel melding
maakt, noemt hem de bewaker van het goud in
Noord-Europa en de bestrijder van de eenogige
Arimaspen in Scythie. Bij de Grieken gold de
griffioen als attribuut van Apollo. Afgebeeld als
een reusachtige vogel met een adelaarskop en het
lichaam van een leeuw, komt hij voor op Attische
vazen en in de Anatolische, Babylonisch-
Assyrische en Romeinse reliefkunst. De grijp
combineert de kracht van een leeuw met de
snelheid van een adelaar. Zijn vier poten zijn
ruig behaard en hebben scherpe klauwen. Volgens
de oude Grieken komt de grijpvogel uit het verre
Indië, en later uit het hoge noorden. Deze sagen
veranderen in de Middeleeuwen sterk van karakter,
want dan gelooft men dat de griffioen werkelijk
bestaat. In het natuurkundeboek van Lonicern
uit 1587 staat de volgende beschrijving van het
dier: "Grijp / griffioen is
een gevederd, viervoetig dier. Zijn lichaam is
als van een leeuw, met de vleugels en het gelaat
als van een adelaar. De grijpen in Asia en
Scythie, die het goud en het zilver bewaken, zijn
woeste wrede vogels die nauwelijks ooit
buitenstaanders in hun gebied toelaten. Elk mens
dat ze zien wordt meteen verscheurd, als waren ze
op de wereld om elke begeerte te bestraffen. De
Arimaspi, een volk in Scythie, voert strijd met
hen omwille van hun kostbare stenen: in elk nest
ligt een Agaat. Ze haten paarden en mensen en
zijn in de strijd gewapende mannen de baas. Als
ze een rund, paard of mens gedood hebben, voeren
ze deze in volle vlucht met zich mee. Hun nagels
zijn zo groot als ossenhoornen. Hun veren zijn zo
stevig dat men er men sterke pijlen en lansen van
kan maken."
In vroeger tijden
zou de grijpvogel ook op een aantal plaatsen in
Pommeren genesteld hebben. Toen de stad
Greifenberg gesticht werd, zo luidt de sage, was
men eerst van plan de stad op de Lübzower Berg
te bouwen. Toen het voor de bouw benodigde hout
was aangevoerd, nam een in de buurt nestelende
grijp 's nachts al het bouwhout mee en
verplaatste het naar de plek waar de stad zich nu
bevindt.Een soortgelijke rol speelde de
grijpvogel bij het stichten van de stad
Greifswald. Volgens de sage was vroeger op de
plaats waar nu Greifswald ligt een groot
dichtbegroeid woud. Toen de monniken van het
klooster Eldena hier een stad wilden stichten,
zonden ze verkenners uit om er een passende
plaats voor te zoeken. Deze zakten de rivier de
Ryck af en trokken ter weerszijden het woud in.
Op enig moment vonden ze in een afgebroken
boomstam een nest, waarin een grote viervoetige
grijp met twee staarten zat te broeden. Dit leek
de kloosterlingen een goed teken en men besloot
op die plaats de stad te bouwen. De plek waar het
grijpennest zich bevond, was in het stadsdeel dat
nu Schubhagen heet. Sinds de oudste tijd zijn
daar veel verschrikkelijke dingen gebeurd: de
verdreven griffioen roofde in het begin menig
kind en at het op; later zag men er gruwelijke
gedaanten rondgaan: zo ging er 's nachts een
groot wijf met een rammelende sleutelbos rond,
die een kudde biggen voor zich uitdreef die later
hagelwitte ganzen werden; ook verscheen er soms
een zwart paard of een helwitte schimmel die bij
de mensen op hun schouders sprong en hen zo hard
op de grond drukte dat het bloed hen uit neus en
mond spoot. In recentere tijden zijn dergelijke
spookverschijningen echter uitgebleven.
Dergelijke sagen gaan terug op
oeroude overleveringen. De vroegste vermelding
ervan vinden we in Pomerania van Joh.
Bugenhagen:
Men vertelt
dat de grijpen vroeger in onze streek gewoond
hebben, en als bewijs daarvoor wordt gewezen op
de namen van enkele steden die klaarblijkelijk
naar de vogel Grijp zijn genoemd. Daartoe behoren
Gripeswald, oftwel het woud der Grijpen,
Griphenberg en Gryphenhagne. Om de sage
geloofwaardig te maken, voegt de een dit en de
andere dat toe. Op de ene plaats vertelt men dat
de grijp zijn nest midden op de markt had, elders
wijst men weer een andere plek aan. Ook wijst men
hier en daar op een boomstronk waarop eens de
grijp gezeten zou hebben."
In 1593 neemt de magister Lukas
Takke stelling tegen de oude overleveringen
over de vogel Grijp, in zijn in het latijn
uitgegeven redevoering over de stad Greifswald:
"Het eerste
deel van de naam van de stad is niet, zoals vaak
wordt aangenomen, ontleend aan de vogel Grijp die
hier zou hebben genesteld, maar voert terug op
het wapen van de beroemde hertogenfamilie der
'Greifen', waar ook de hertogen van Pommeren van
afstammen. Beide families voeren een griffioen in
hun wapen."
De sage die op
het oude adellijke geslacht betrekking heeft is
ook door Temme opgetekend. Ze luidt
aldus: in de omgeving waar nu de stad zich
bevindt, woonde vroeger een adelijke familie met
de naam Gripes. Toen deze familie zich
veelvuldig aan roofpartijen te buiten ging, werd
ze uiteindelijk uitgeroeid. Omdat het deel van
het woud waarin de stad gebouwd werd hun eigendom
was, kreeg de stad de naam Gripeswald, later
Greifswald. Het wapen Onderop het stadswapen is
een boomstam te zien met groene twijgen; op een
daarvan zit een grijp die met zijn voorklauwen
een tak vasthoudt. De boomstam voert terug op de
plek waar de stad is gesticht. In 1249 verleende
hertog Wartislaw III van Pommern-Demmin de stad
het recht een grijp als wapenfiguur te voeren, en
toen deze hertog in 1264 stierf zonder een
opvolger na te laten en Greifswald aan hertog
Barnim I. van Pommern-Stettin toeviel, werd de
tak toegevoegd om de naam Barnim uit te beelden.
Over de oorsprong van de stad Greifenhagen is
geen sage bekend die op de vogel Grijp betrekking
heeft. Mogelijkerwijs is hiervoor de draak in de
plaats gekomen, die volgens overlevering op de
Bahner poort gehuisd zou hebben, en daar nu nog
steeds als spook rondgaat.
Grijpvogels duiken nog op twee
andere plaatsen in de pommerse volkssagen op.
Dichtbij de zuidoostelijke punt van het
Klützerbos, tussen Binow en Wittstock (Kreis
Greifenhagen) ligt een klein meer dat de Rotte
Griep heet. Bij de zuidelijke oever van het
meer ligt een voorhistorische weermuur, die
onderwerp vormt van talrijke oude sagen. Volgens
een sage zou het meer zijn naam gekregen hebben,
omdat er ooit een griffioen aan zijn oevers
nestelde. Ook is wel verondersteld, dat leden van
het pommerse Greifengeslacht van voor 1124 nabij
het meer begraven zouden zijn. In werkelijkheid
is de naam van het meer echter terug te voeren op
het slavische woord gribu, dat zwam of
paddestoel betekent.
Op het eiland Usedom ligt het
recentelijk drooggelegde moeras Thurbruch,
ook wel Auerochsenbruch. Ooit was dit
gebied bedekt met oerbos waarin de vogel Grijp
huisde. Een herder die er zijn kudde liet grazen,
had zijn zoontje eens meegenomen in het woud.
Toen hij hem even alleen moest laten kwam de
grijpvogel, roofde het kind en nam het mee naar
zijn nest waar hij het tussen zijn jongen zette.
Toen de herder terugkwam en zijn kind niet meer
zag, besefte hij direct wat er gebeurd moest
zijn. Haastig begaf hij zich naar het
grijpennest, waar de oude grijp gelukkig alweer
op rooftocht was uitgevlogen. Dapper klom de
vader de machtige dennenboom in, omhoog naar het
nest, en redde zijn zoon die tot dan toe kans
gezien had zich de jonge grijpen van het lijf te
houden. Vervolgens stak hij de boom in brand om
het grijpengebroed te vernietigen. Dat lukt
weliswaar, maar helaas raakte het hele bos in
brand. Tot op heden vinden turfstekers in het
moeras zo nu en dan nog verkoolde boomstronken
die aan die grote bosbrand herinneren.
Terecht wijst de historicus Schmidt
erop, dat steden die naar de vogel Grijp zijn
genoemd, zich vrijwel altijd bevinden in of nabij
voormalig Slavische gebieden. Zo liggen in
Silezië de plaatsen Greifenberg, Greifental,
Greifenstein en Greifenhahn, in Lausitz en in
Saksen liggen Greifenhain, Greifenberg en Greifen
en in Oostenrijk tenslotte Greifenstein en
Greifenburg. De sagen en verhalen over de vogel
Grijp leven nog steeds buitengewoon sterk onder
de bevolking uit Pommeren. En ook op andere wijze
leeft het gedachtengoed voort; zo plegen in de
omgeving van Treptow de inwoners van Pommeren en
van Mecklenburger elkander wederzijds
scheldwoorden toe te voegen die gebaseerd zijn op
hun wapendieren: Mecklenburgische Ossenköpp
respectievelijk Pommersche Aasvögel.
Bron:
A. Haas (1922): Der Vogel Greif in der
pommerschen Volkssage,
in: Unsere Heimat. Heimatbeilage der Kösliner
Zeitung, Jg.1922, Heft 12.
|
|
|
|
STEDEN
EN LANDEN MET EEN GRIJP-WAPEN
|
|
|
|
Hiernaast
is, voor Europa, de verspreiding in beeld
gebracht van de grijpvogel in de heraldiek.
Het
doel is om te kunnen zien of er enige relatie is
met de plaatsen waar achternamen als Griep en
Grijp ontstaan zijn.
Elke
rode stip is een gemeente met een grijp in het
wapen, en in de lichtrode gebieden geldt
datzelfde voor het land of de regio.
> > >
Bij het samenstellen van
dit overzicht is
dankbaar gebruik gemaakt van de
verzameling
gemeentewapens op de internetsite van
de
Bank van Nederlandse Gemeenten:
http://www.ngw.nl,
bijeengebracht door Ralf Hartemink.
|
|
Een eerste conclusie die op grond
van deze kaart getrokken kan worden is dat er,
afgezien van de concentratie in Pommeren, niet
echt een opvallend verband uit naar voren komt
met de streken in Europa waar Griep/Grijp/Grip
als achternaam voorkomt. Integendeel. In
Scandinavië, waar Grip veel als naam voorkomt,
komt het symbool maar zeer spaarzaam op wapens
voor, terwijl in Midden- en Zuidduitsland het
omgekeerde geldt. Ook Griep/Grip/Grijp-voorkomens
in Vlaanderen, Oostfriesland, Emsland en Holstein
zien we niet terug op de gemeentelijke of
regionale wapenschilden. |
|
|
|
DE
POMMERSE OOSTZEEKUST
|
|
|
|
Voor
de Tweede Wereldoorlog sierde de grijp het wapen
van de Duitse Provinz
Pommern. Die provincie
bestaat niet meer, het gebied is deels in
Duitsland en deels in Polen komen te liggen. Het
westen ervan is, na het opheffen van de DDR,
onderdeel geworden van de Duitse bondsstaat
Mecklenburg-Vorpommern. Het centrale en het
oostelijke deel liggen grotendeels in de Poolse
provincies Pomorze Zachodnie en Pomorze. Al deze
regio's dragen echter nog steeds de grijp in het
wapen, en dat geldt evenzeer voor veel van de
lagere bestuursorganen in de regio. |
|
DE
DUITSE DEELSTAAT MECKLENBURG-VORPOMMERN
De vorsten van Mecklenburg
hebben steeds vol trots hun afkomst
benadrukt van de Slavische stam der
Wenden. Vermoed wordt dat de de grijp,
die als eerste wapenfiguur in Mecklenburg
voorkomt, hiermee samenhangt. De grijp
als mystiek fabeldier zou het symbool
geweest zijn van alle gekerstende
Slavische volkeren, en meer in het
bijzonder van de Wenden (ook: Winden),
en zou uiteindelijk op grond van de
woordovereenkomst het symbool van de wind
geworden zijn. |
|
|
|
|
|
|
|
|
DE
LANDESKREISEN VAN EN NABIJ VORPOMMERN
Van de vier Landeskreisen
van Vorpommern heeft alleen het eiland
Rügen geen grijp in het wapen. De
overige drie wel: Nordvorpommern,
Ostvorpommern en Ücker
Randow. Wat de kleur van de
grijp betreft: de gouden griffioen is het
symbool van de regio Rostock, terwijl de
zwarte grijp een variant is van de rode
grijp van Pommeren. Vorpommern ligt
namelijk in dat deel van Pommeren dat
geregeerd werd door de hertogelijke
familietak die een zwarte grijp in het
wapen voerde. Het wapen van de
Landeskreis Uckermark
tenslotte, in Brandenburg en net onder
Vorpommern gelegen en een gebied dat
eeuwenlang een twistappel was tussen
Pommern en Brandenburg, vertoont zowel de
Pommerse grijp als de Brandenburgse
adelaar. |
|
|
|
|
Nordvorpommern
|
Ostvorpommern
|
Ücker
Randow
|
Uckermark
|
|
|
|
|
|
|
|
|
DE TWEE
POMMERSE PROVINCIES IN POLEN
Links het wapen van Pomorze
Zachodnie en rechts dat van Pomorze.
Ook hier weer het verschil in kleur van
de grijpen, dat terug te voeren is op de
verschillende takken van de Greifendynastie
die het gebied bestuurden. |
|
|
|
|
|
|
|
|
POMMERSE
GEMEENTEWAPENS
Het is, gelet op deze overvloed
aan grijpen op de wapens van het
regionale bestuur, niet verrassend te
noemen dat dit mythologische dier ook op
veel gemeentewapens in de regio is komen
te prijken. De meeste daarvan zijn al
eeuwenoud, tot in de 13e eeuw aan toe. |
|
|
|
|
Altentreptow
|
Bialogard
|
Dargun
|
Demmin
|
Franzburg
|
Greiffenberg
|
Greifswald
|
Gryfice
|
Gryfino
|
Jarmen
|
Nowe Warpno
|
Okonek
|
Penkun
|
Platy
|
Polanow
|
Pyrzyce
|
Slawno
|
Slupsk
|
Swinoujscie
|
Szczecinek
|
Tczew
|
Trzebiatow
|
Wolgast
|
Wolin
|
|
|
|
|
|
|
|
|
VERDER
ROND NOORD- EN OOSTZEE
|
|
|
|
De verdere verspreiding
van de grijp op wapens rond de Noord- en de
Oostzee is veel meer fragmentarisch. Er is geen
patroon te herkennen; de incidentele voorkomens
zijn veelal op een specifieke bron of aanleiding
terug te voeren. |
|
EEN
NOORSE PROVINCIE
Helemaal bovenin Noorwegen,
eigenlijk meer aan de IJszee dan aan de
Noordzee, ligt de provincie Troms
fylke. De grijp
in het wapen is terug te voeren op dat
van het geslacht Bjarkøyætten,
in de 13 eeuw een van de rijkste en
machtigste families in het land. Hun
bezit omvatte ook grote delen van Troms
fylke, zodat die provincie ervoor koos
eveneens de grijp, die de moed van een
adelaar combineert met de kracht van een
leeuw, op het wapen te voeren. |
|
|
|
|
|
|
|
|
ZWEEDSE
PROVINCIES
In Zweden zijn drie provincies
met een grijp op het wapen. Allen
verwijzen naar Bo Jonson Grip,
de machtige landvoogd uit de 12e eeuw,
die er heeft gewoond en die nevenstaand
wapen met de grijpenkop voerde. Dit
wapensymbool heeft in Zweden verder geen
verspreiding gevonden, of het zou moeten
zijn bij de Saab-fabrieken, die
er hun Gripen gevechtsvliegtuig
naar hebben genoemd en een logo met een
grijpenkop op hun personenauto's
plaatsen. |
|
|
|
|
Östergötland
|
Skåne
|
Södermanland
|
Stockholmslän
|
|
|
|
|
|
|
|
|
LETLAND
In onderstaand nationale wapen
van Letland staan een
griffioen en een
leeuw tegenover elkaar. Dat geldt zowel
voor het wapen zelf als voor de
schilddragers. De grijp lijkt in Letland
geïntroduceerd te zijn na de dood van
graaf Friedrich van Kurzeme, die
in 1590 de plaats Serene sticht. Als deze
in 1647 sneuvelt, schenkt zijn weduwe
haar wapen (rechts), dat naar haar
geboorteplaats Stettin verwijst, aan de
stad. Deze stad, in het midden van
Letland gelegen, heet tegenwoordig Jaunjelgava.
De griffioen in het Letse wapen is
overgenomen in de wapens van de
provincies Latgale en Vidzeme
en in die van de plaatsen Ainazi
en Rezneke. |
|
|
|
|
Latgale
|
Vidzeme
|
Ainazi
|
Rezneke
|
|
|
|
|
|
|
|
|
TWEE
GEMEENTEN IN ENGELAND
Slechts twee Engelse gemeenten
voeren een grijp in het wapen: Solihull
(links) nabij Birmingham en Trafford
(rechts) dat deel uitmaakt van de
agglomeratie Manchester. De griffioenen
op beide wapens zijn terug te voeren op
een adellijke familie die in de omgeving
was gevestigd. Die van Solihull komt van
de graven van Aylesford en die
van Trafford van het
gelijknamige geslacht. Daarnaast zijn er
in Engeland meerdere gemeentewapens met
een grijp als schildhouder: Alderley
Edge, Barnsley, Broadland, Camden,
Dorking and Horley, Elmbridge, Holborn,
Knowsley, Malton, Oldham, Rotherham,
Stoke Newington, Swamsea, Tandridge en
Whitehaven. |
|
|
|
|
|
|
|
|
GEMEENTEWAPENS
IN NEDERLAND
De grijpen op de vier
Nederlandse gemeentewapens hebben elk een
andere achtergrond. Zo is het de
voormalige gemeente Grijpskerk,
in 1474 gesticht door Nikolaas Grijp,
die zijn stichter eert met een verkeerd
getekende grijpvogel (zonder vleugels).
De wapens van Oost- en Weststelingwerf
zijn afgeleid van het oude zegel van
Stellingwerf, dat zich in de loop van de
14e eeuw losmaakte van het gezag van de bisschop
van Utrecht. Het oudste zegel uit
1350 vertoont een onduidelijk dier, de
staart tussen de poten, met daarvoor een
cirkel met een vijfpuntige ster. Later,
met name op het zegel uit 1622, wordt het
duidelijk dat het
beest een griffioen betreft. Het wapen van
Wolphaarsdijk tenslotte
is in 1817 ontleend aan dat van het in
1577 opgerichte waterschap Oud-Wolphaartsdijk.
Daarnaast zijn er wapens met griffioenen
als schildhouders. Twee ervan flankeren
het wapen van de gemeente Dordrecht
(rechts), dat al uit de 13e eeuw stamt.
Ze zijn ontleend aan het wapen van Jan
van Beieren. Ook de wapens van
Heemstede en Vlaardingen worden door twee
grijpen vastgehouden. Op die van Heilo
deelt de grijp deze taak met een leeuw. |
|
|
|
|
Grijpskerk
|
Ooststellingwerf
|
Weststellingwerf
|
Wolphaarsdijk
|
|
|
|
|
|
|
|
|
DENEMARKEN
EN NOORDWEST-DUITSLAND
De grijp op het wapen van Gram,
een plaatsje in het zuiden van Jutland,
komt al voor op een oud zegel uit 1600,
en is waarschijnlijk ontleend aan het
wapen van Erik van Pommeren die
de regio in de 16e eeuw bestuurde. Ook
hier is er dus een band met de Pommerse
greif. Aan de Duitse -- niet
Pommerse -- oostzeekust is echter sprake
van de gouden grijp, die al
eeuwenlang het symbool is van Rostock.
Deze stad ontstond uit een nederzetting
bij een Wendische burcht, kreeg in 1218
van Lübeck stadsrechten en was in de
late middeleeuwen was een der
belangrijkste Noordduitse handelssteden.
We zien het dier terug in het wapen van
het nabijgelegen Ribnitz
en in dat van de Landeskreis Bad
Doberan, die Rostock omringt.
Ook de gouden grijp op het wapen van de
Landeskreis Nordvorpommern is aan Rostock
ontleend. |
|
|
|
|
Gram
|
Rostock
|
Ribnitz
|
Bad Doberan
|
|
|
|
|
|
|
|
|
DUITSTALIGE
GEBIEDEN IN CENTRAAL EUROPA
|
|
|
|
Buiten de kuststrook
langs de Oostzee komt de grijp verder in Europa
met name voor in de Duitstalige gebieden in
Centraal-Europa: Midden- en Zuidduitsland,
Luxemburg en de Franse Elzas, Zwitserland,
Liechtenstein en Oostenrijk. De grijp-wapens zijn
min of meer gelijkmatig over dit hele gebied
verspreid. In veel gevallen is het wapen
overgenomen van een adellijk geslacht dat een rol
speelde in de geschiedenis van de plaats. |
|
DRIE
GEMEENTEN IN LUXEMBURG
Ten
eerste het plaatsje Dippach
(links) in het zuiden van Luxemburg.
Vervolgens Kayl
(rechts), waarvan het wapen ontleend
schijnt te zijn aan de Heren van Kayl,
een geslacht dat eeuwenlang het bewind
over het dorp voerde. Tenslotte Mertert
(uiterst rechts) aan de oostgrens van
Luxemburg. Het wapen is gelijk aan dat
van de familie Billig, die en
reeds vanaf de 14e eeuw in het dorp
woonde. |
|
|
|
|
|
|
|
|
VIER
GEMEENTEWAPENS IN DE FRANSE ELZAS
De vier dorpjes in dit
vanouds Duitssprekende deel van Frankrijk
met een grijp in het wapen zijn: Furdenheim,
Munwiller, Pfulgriesheim
en Uhlwiller. Wat de
herkomst betreft ligt een verband voor de
hand met de Seigneurs de Greifenstein,
een van de oudste adellijke families van
de Elzas en reeds genoemd in 1165. Ze
bewoonden het kasteel Greifenstein in
Saverne.
|
|
|
|
|
Furdenheim
|
Munwiller
|
Pfulgriesheim
|
Uhlwiller
|
|
|
|
|
|
|
|
|
GEMEENTEWAPENS
IN MIDDEN-DUITSLAND
Het ligt voor de hand dat
Greifenstein, een dorpje
in Hessen dat nu onderdeel is van een
grotere gemeeente met dezelfde naam maar
met een ander wapen, vanouds een wapen
met een greif had (rechts). Het
kasteel Greifenstein, in 1352 gebouwd en
nu een ruïne, is geruime tijd in bezit
geweest van de graaf van
Solms-Greifenstein, die een grijp in
zijn wapen voerde. De grijp op het wapen
van het nabijgelegen Holzappel (zie
hieronder) stamt uit het begin van de 17e
eeuw en is ontleend aan het gelijknamige
graafschap. Ook Obbornhofen ligt
in in Hessen en is onderdeel van de
gemeente Hungen. Het dorpje Kella
en de marktplaats Niederorschel
liggen beide in Thüringen. De
laatste plaats komt voor het eerst voor
als Asla, in een oorkonde van
het klooster in Beuren. De naam wijst
erop dat het dorp zeer oud moet zijn,
wellicht reeds in de 5e eeuw ontstaan. Petersberg
ligt in Rheinland-Pfalz, evenals
de
twee dorpen
Clausen
en Rodalben, die
beide deel uitmaken van de nieuwe Verbandsgemeinde
Rodalben. Schramberg tenslotte,
in Baden-Württemberg, is ontstaan uit
bebouwing rond het plaatselijke kasteel.
Het is enkele malen in ander bezit
overgegaan, waaronder in dat van de
graven van Bissingen-Nippenburg,
aan wie de grijp op het wapen is
ontleend. |
|
|
|
|
Clausen
|
Holzappel
|
Kella
|
Niederorschel
|
Obbornhofen
|
Petersberg
|
Rodalben
|
Schramberg
|
|
|
|
|
|
|
|
|
GEMEENTEWAPENS
IN ZUID-DUITSLAND
De beide
plaatsen Neuburg am Inn
(links) en Neuhaus am Inn
(rechts) liggen beide aan de Inn ten
zuiden van Passau. De grijp op de beide
wapens is ontleend aan dat van het
geslacht Vornbach, de stichters
van kasteel Neuburg en lange tijd
bestuurders van deze regio. De grijp op
het wapen van het eveneens in Beieren
gelegen Jengen (rechts
daaronder) is ontleend
aan het klooster Steingaden,
eertijds grootgrondbezitter in de
gemeente. De eerste
van de onderste rij wapens is dat van Freystadt
in Beieren. De plaats werd
gesticht in 1300 door de Heer van
Hilpoltstein. Het oudste zegel uit
1332 toont de grijp van de Heren van
Hilpoltstein, die dit symbool zelf weer
ontleenden aan de Graven van
Peilstein. Daarnaast Neckarzimmern,
gelegen ten oosten van Heidelberg. Voorts
Niederaudorf, in het
zuiden van Bayern tegen de Oostenrijkse
grens. De grijp op het wapen komt van het
wapen van Johann von Messener,
die in 1721 een groot landgoed met
kasteel stichtte in het dorp. Tenslotte
eveneens in Beieren Rot an der
Rot. |
|
|
|
|
Freystadt
|
Neckarzimmern
|
Niederaudorf
|
Rot an der Rot
|
|
|
|
|
|
|
|
|
ZWITSERSE
GEMEENTEN MET EEN GRIJP
De eerste is Donath,
een boerendorp met nog geen 200 inwoners
op 1020 m hoogte in het zuidoostelijke
kanton Graubünden. Vervolgens het
nabijgelegen Feldis met
140 inwoners. Dan Greifensee,
een plaats
in de omgeving
van Zürich, waarvan het wapen al in 1473
in een kroniek wordt vermeld en tenslotte
Wiggiswill
in het kanton Bern. |
|
|
|
|
Donath
|
Feldis
|
Greifensee
|
Wiggiswill
|
|
|
|
|
|
|
|
|
LIECHTENSTEIN
Balzers ligt in het zuiden van
het ministaatje Liechtenstein, en heeft
4400 inwoners. De grijp op het wapen is
ontleend aan Freiherr von Frauenberg,
afkomstig uit Graubünden in Zwitserland,
die rond 1300 het plaatselijke kasteel in
zijn bezit had. |
|
|
|
|
|
|
|
|
GEMEENTEWAPENS
IN OOSTENRIJK
De plaats Gerlos ligt
op de grens van Tirol (met een adelaar in
het wapen) en Salzburger Land (met een
leeuw). De grijp symboliseert dat door
beide dieren te combineren. In Grafendorf
, in Steiermark, vestigde in 1130 graaf
Ekbert II van Formbach er zijn
residentie. Het dorp ontstond eromheen en
ontleende het wapen van deze middeleeuwse
edelman. Leonding
tenslotte, gelegen nabij Linz, nam de
grijp op het wapen over van de Painherren,
de grootgrondbezitters uit de streek. |
|
|
|
|
Enzenkirchen
|
Gerlos
|
Grafendorf
|
Greifenburg
|
Innervillgraten
|
Leonding
|
Tumeltsham
|
Windhaag bei Perg
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
GRIJPEN
IN OVERIG EUROPA
|
|
|
|
In de rest van Europa
zijn wapens met een grijp erop nog veel dunner
gezaaid. Waar ze wel voorkomen is er soms ook nog
een band met het Duitse taalgebied, zoals in het
zuiden van Polen (lang Duits of Oostenrijks),
Noord-Italië (nabij Zuid-Tirol), Tsjechië
(voormalig Sudetenland), Hongarije (een etnisch
Duitse enclave) en Roemenië (het voormalige
Siebenbürgen). Een van de weinige uitzonderingen
is Midden-Italië. De grijpen daar schijnen van Etruskische
afkomst te zijn. |
|
EEN
GEMEENTE IN FRANKRIJK, AAN DE SAONE
Anse ligt
aan de rivier de Saône, iets ten noorden
van Lyon. De plek is al sinds
voorhistorische tijden bewoond. In de 11e
eeuw bouwt de stad Lyon er een fort. De
herkomst van de grijp linksboven op het
wapen is vooralsnog niet bekend. |
|
|
|
|
VIJF
GEMEENTEN IN OVERIG POLEN
Buiten de
Oostzeekust zijn er in Polen nog een
vijftal gemeenten te vinden met een grijp
in het wapen. De eerste daarvan is Brzesko
(zie het wapen rechts), een stadje in
zuidoost Polen dat al sinds 1385
stadsrechten bezit. Hieronder vervolgens Choroszcz,
gelegen in het noordoosten van Polen en
als stad gesticht in de 16e eeuw. Dan Debica,
een stad in zuidoost Polen, in de
Oostenrijkse tijd Dembitz genaamd. Het
wapen stamt uit de 16e eeuw. De grijp in
het wapen verwijst naar de familie Gryfow
die eeuwenlang de stad regeerde.
Vervolgens Gryfow Slaski
(Greiffenberg in de Duitse tijd), een
plaats in zuidwest Polen. Op het oudste
zegel van de stad, uit 1353, komt de
grijp al voor maar toen in combinatie met
een wassende maan. In 1562 verschijnt de
huidige afbeelding. Tenslotte Swidnica,
een plaats in zuidwest-Polen. |
|
|
|
|
Choroszcz
|
Debica
|
Gryfow Slaski
|
Swidnica
|
|
|
|
|
|
|
|
|
TSJECHIË
Radvanice
en Bartovice zijn twee voormalige
dorpjes, thans onderdeel van het
stedelijk gebied van Ostrava. Eén van
beide had een grijp in zijn wapen, die nu
ook door de nieuwe deelgemeente Radvannice
a Bartovice is overgenomen
(links).
Het wapen rechts was dat van Greifendorf,
tot 1945 een door Sudetenduitsers bewoond
dorp. De plaats heeft nu een andere naam
(Hradec nad Svitavou) en een ander wapen.[zie
voor meer over Greifendorf http://www.zwittau.de/orte/greifendorf/greifendorf.htm]
|
|
|
|
|
TWEE
HONGAARSE GEMEENTEWAPENS
In
Hongarije komt de griffioen meermalen in
gemeentewapens voor als schildhouder,
onder meer in dat van de hoofdstad
Budapest. Daarnaast zijn er twee
gemeenten met een griffioen in het wapen
zelf.
De eerste is Ganna
(links), een met etnische Duitsers
bevolkt dorp de regio Veszprém, nabij de
stad Pápa. De gouden grijp is het
symbool van de familie Esterházy,
eens de heersers over het dorp. De tweede
is Héviz (rechts), een
kurort met thermale baden iets ten westen
van het Balatonmeer. |
|
|
|
|
|
|
|
|
EEN
VOORMALIGE HONGAARSE PROVINCIE IN
ROEMENIË
Küküllö is een voormalige
Duitstalige provincie van Hongarije uit
de tijd van de dubbel-monarchie
Oostenrijk-Hongarije. Het gebied, in
Siebenbürgen, ligt thans in Roemenië.
Hiernaast is het wapen afgebeeld.
|
|
|
|
|
|
|
|
|
EEN
GEMEENTEWAPEN IN KROATIË
Zabok, een plaats in Kroatië
ten noorden van Zagreb, voert nevenstaand
wapen. De achtergrond ervan is, dat het
stadje in 1335 geschonken werd aan een
adellijke familie, die er vervolgens zijn
naam aan ontleende: Zaboky. In
1575 was dit hun wapen, en de huidige
gemeente nam het over. |
|
|
|
|
|
|
|
|
ITALIË
Het wapen rechts is dat van Cloz,
een klein dorpje in de deels Duitstalige
Noorditaliaanse regio Alto Adige. Ook
verder naar het zuiden echter komt de
griffioen in de heraldiek voor. De
griffioen is, naar verluidt, een oud Etruskisch
symbool. Het eerste wapen is dat van
Perugia, de hoofdstad van de
Italiaanse regione Umbria. Dan Narni,
in het zuiden van Umbrië.
Voorts zijn er de Toscaanse steden Volterra
en Montepulciano, beiden
met wortels in een Etruskisch verleden,
die de grijp in hun wapen voeren.
|
|
|
|
|
Perugia
|
Narni
|
Montepulciano
|
Volterra
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|