De vogel Grijp

De vogel GRIJP
Een dier uit de menselijke fantasie, veelgebruikt in wapens, vlaggen en beeldmerken

De griffioen, in het Nederlands ook wel grijpvogel of de vogel Grijp genoemd, is een fabeldier: half leeuw, half roofvogel. Hij wordt afgebeeld als een gevleugeld dier met het bovenlijf van een adelaar, de oren van een paard en het onderlijf van een leeuw.

In de middeleeuwen gold de griffioen ook wel als een der symbolen van Christus (twee naturen in één persoon), van de kerk (geestelijke en wereldlijke macht) en van de paus (priesterkoning).

In de heraldiek komt de griffioen veel voor, met name in de landen aan de Oostzee.

GRIFFIOENEN EN GRIJPVOGELS

Al in de verre oudheid was de grijp als fabeldier bekend. Aristeas (7e eeuw v. Chr.), die voor het eerst van deze vogel melding maakt, noemt hem de bewaker van het goud in Noord-Europa en de bestrijder van de eenogige Arimaspen in Scythie. Bij de Grieken gold de griffioen als attribuut van Apollo. Afgebeeld als een reusachtige vogel met een adelaarskop en het lichaam van een leeuw, komt hij voor op Attische vazen en in de Anatolische, Babylonisch- Assyrische en Romeinse reliefkunst. De grijp combineert de kracht van een leeuw met de snelheid van een adelaar. Zijn vier poten zijn ruig behaard en hebben scherpe klauwen. Volgens de oude Grieken komt de grijpvogel uit het verre Indië, en later uit het hoge noorden. Deze sagen veranderen in de Middeleeuwen sterk van karakter, want dan gelooft men dat de griffioen werkelijk bestaat. In het natuurkundeboek van Lonicern uit 1587 staat de volgende beschrijving van het dier:

"Grijp / griffioen is een gevederd, viervoetig dier. Zijn lichaam is als van een leeuw, met de vleugels en het gelaat als van een adelaar. De grijpen in Asia en Scythie, die het goud en het zilver bewaken, zijn woeste wrede vogels die nauwelijks ooit buitenstaanders in hun gebied toelaten. Elk mens dat ze zien wordt meteen verscheurd, als waren ze op de wereld om elke begeerte te bestraffen. De Arimaspi, een volk in Scythie, voert strijd met hen omwille van hun kostbare stenen: in elk nest ligt een Agaat. Ze haten paarden en mensen en zijn in de strijd gewapende mannen de baas. Als ze een rund, paard of mens gedood hebben, voeren ze deze in volle vlucht met zich mee. Hun nagels zijn zo groot als ossenhoornen. Hun veren zijn zo stevig dat men er men sterke pijlen en lansen van kan maken."

In vroeger tijden zou de grijpvogel ook op een aantal plaatsen in Pommeren genesteld hebben. Toen de stad Greifenberg gesticht werd, zo luidt de sage, was men eerst van plan de stad op de Lübzower Berg te bouwen. Toen het voor de bouw benodigde hout was aangevoerd, nam een in de buurt nestelende grijp 's nachts al het bouwhout mee en verplaatste het naar de plek waar de stad zich nu bevindt.Een soortgelijke rol speelde de grijpvogel bij het stichten van de stad Greifswald. Volgens de sage was vroeger op de plaats waar nu Greifswald ligt een groot dichtbegroeid woud. Toen de monniken van het klooster Eldena hier een stad wilden stichten, zonden ze verkenners uit om er een passende plaats voor te zoeken. Deze zakten de rivier de Ryck af en trokken ter weerszijden het woud in. Op enig moment vonden ze in een afgebroken boomstam een nest, waarin een grote viervoetige grijp met twee staarten zat te broeden. Dit leek de kloosterlingen een goed teken en men besloot op die plaats de stad te bouwen. De plek waar het grijpennest zich bevond, was in het stadsdeel dat nu Schubhagen heet. Sinds de oudste tijd zijn daar veel verschrikkelijke dingen gebeurd: de verdreven griffioen roofde in het begin menig kind en at het op; later zag men er gruwelijke gedaanten rondgaan: zo ging er 's nachts een groot wijf met een rammelende sleutelbos rond, die een kudde biggen voor zich uitdreef die later hagelwitte ganzen werden; ook verscheen er soms een zwart paard of een helwitte schimmel die bij de mensen op hun schouders sprong en hen zo hard op de grond drukte dat het bloed hen uit neus en mond spoot. In recentere tijden zijn dergelijke spookverschijningen echter uitgebleven.

Dergelijke sagen gaan terug op oeroude overleveringen. De vroegste vermelding ervan vinden we in Pomerania van Joh. Bugenhagen:

„Men vertelt dat de grijpen vroeger in onze streek gewoond hebben, en als bewijs daarvoor wordt gewezen op de namen van enkele steden die klaarblijkelijk naar de vogel Grijp zijn genoemd. Daartoe behoren Gripeswald, oftwel het woud der Grijpen, Griphenberg en Gryphenhagne. Om de sage geloofwaardig te maken, voegt de een dit en de andere dat toe. Op de ene plaats vertelt men dat de grijp zijn nest midden op de markt had, elders wijst men weer een andere plek aan. Ook wijst men hier en daar op een boomstronk waarop eens de grijp gezeten zou hebben."

In 1593 neemt de magister Lukas Takke stelling tegen de oude overleveringen over de vogel Grijp, in zijn in het latijn uitgegeven redevoering over de stad Greifswald:

"Het eerste deel van de naam van de stad is niet, zoals vaak wordt aangenomen, ontleend aan de vogel Grijp die hier zou hebben genesteld, maar voert terug op het wapen van de beroemde hertogenfamilie der 'Greifen', waar ook de hertogen van Pommeren van afstammen. Beide families voeren een griffioen in hun wapen."

De sage die op het oude adellijke geslacht betrekking heeft is ook door Temme opgetekend. Ze luidt aldus: in de omgeving waar nu de stad zich bevindt, woonde vroeger een adelijke familie met de naam Gripes. Toen deze familie zich veelvuldig aan roofpartijen te buiten ging, werd ze uiteindelijk uitgeroeid. Omdat het deel van het woud waarin de stad gebouwd werd hun eigendom was, kreeg de stad de naam Gripeswald, later Greifswald. Het wapen Onderop het stadswapen is een boomstam te zien met groene twijgen; op een daarvan zit een grijp die met zijn voorklauwen een tak vasthoudt. De boomstam voert terug op de plek waar de stad is gesticht. In 1249 verleende hertog Wartislaw III van Pommern-Demmin de stad het recht een grijp als wapenfiguur te voeren, en toen deze hertog in 1264 stierf zonder een opvolger na te laten en Greifswald aan hertog Barnim I. van Pommern-Stettin toeviel, werd de tak toegevoegd om de naam Barnim uit te beelden. Over de oorsprong van de stad Greifenhagen is geen sage bekend die op de vogel Grijp betrekking heeft. Mogelijkerwijs is hiervoor de draak in de plaats gekomen, die volgens overlevering op de Bahner poort gehuisd zou hebben, en daar nu nog steeds als spook rondgaat.

Grijpvogels duiken nog op twee andere plaatsen in de pommerse volkssagen op. Dichtbij de zuidoostelijke punt van het Klützerbos, tussen Binow en Wittstock (Kreis Greifenhagen) ligt een klein meer dat de Rotte Griep heet. Bij de zuidelijke oever van het meer ligt een voorhistorische weermuur, die onderwerp vormt van talrijke oude sagen. Volgens een sage zou het meer zijn naam gekregen hebben, omdat er ooit een griffioen aan zijn oevers nestelde. Ook is wel verondersteld, dat leden van het pommerse Greifengeslacht van voor 1124 nabij het meer begraven zouden zijn. In werkelijkheid is de naam van het meer echter terug te voeren op het slavische woord gribu, dat zwam of paddestoel betekent.

Op het eiland Usedom ligt het recentelijk drooggelegde moeras Thurbruch, ook wel Auerochsenbruch. Ooit was dit gebied bedekt met oerbos waarin de vogel Grijp huisde. Een herder die er zijn kudde liet grazen, had zijn zoontje eens meegenomen in het woud. Toen hij hem even alleen moest laten kwam de grijpvogel, roofde het kind en nam het mee naar zijn nest waar hij het tussen zijn jongen zette. Toen de herder terugkwam en zijn kind niet meer zag, besefte hij direct wat er gebeurd moest zijn. Haastig begaf hij zich naar het grijpennest, waar de oude grijp gelukkig alweer op rooftocht was uitgevlogen. Dapper klom de vader de machtige dennenboom in, omhoog naar het nest, en redde zijn zoon die tot dan toe kans gezien had zich de jonge grijpen van het lijf te houden. Vervolgens stak hij de boom in brand om het grijpengebroed te vernietigen. Dat lukt weliswaar, maar helaas raakte het hele bos in brand. Tot op heden vinden turfstekers in het moeras zo nu en dan nog verkoolde boomstronken die aan die grote bosbrand herinneren.

Terecht wijst de historicus Schmidt erop, dat steden die naar de vogel Grijp zijn genoemd, zich vrijwel altijd bevinden in of nabij voormalig Slavische gebieden. Zo liggen in Silezië de plaatsen Greifenberg, Greifental, Greifenstein en Greifenhahn, in Lausitz en in Saksen liggen Greifenhain, Greifenberg en Greifen en in Oostenrijk tenslotte Greifenstein en Greifenburg. De sagen en verhalen over de vogel Grijp leven nog steeds buitengewoon sterk onder de bevolking uit Pommeren. En ook op andere wijze leeft het gedachtengoed voort; zo plegen in de omgeving van Treptow de inwoners van Pommeren en van Mecklenburger elkander wederzijds scheldwoorden toe te voegen die gebaseerd zijn op hun wapendieren: Mecklenburgische Ossenköpp respectievelijk Pommersche Aasvögel.

Bron: A. Haas (1922): Der Vogel Greif in der pommerschen Volkssage, in: Unsere Heimat. Heimatbeilage der Kösliner Zeitung, Jg.1922, Heft 12.

STEDEN EN LANDEN MET EEN GRIJP-WAPEN

Hiernaast is, voor Europa, de verspreiding in beeld gebracht van de grijpvogel in de heraldiek.

Het doel is om te kunnen zien of er enige relatie is met de plaatsen waar achternamen als Griep en Grijp ontstaan zijn.

Elke rode stip is een gemeente met een grijp in het wapen, en in de lichtrode gebieden geldt datzelfde voor het land of de regio.

> > >
Bij het samenstellen van dit overzicht is
dankbaar gebruik gemaakt van de verzameling
gemeentewapens op de internetsite van de
Bank van Nederlandse Gemeenten: http://www.ngw.nl, bijeengebracht door Ralf Hartemink.

Een eerste conclusie die op grond van deze kaart getrokken kan worden is dat er, afgezien van de concentratie in Pommeren, niet echt een opvallend verband uit naar voren komt met de streken in Europa waar Griep/Grijp/Grip als achternaam voorkomt. Integendeel. In Scandinavië, waar Grip veel als naam voorkomt, komt het symbool maar zeer spaarzaam op wapens voor, terwijl in Midden- en Zuidduitsland het omgekeerde geldt. Ook Griep/Grip/Grijp-voorkomens in Vlaanderen, Oostfriesland, Emsland en Holstein zien we niet terug op de gemeentelijke of regionale wapenschilden.

DE POMMERSE OOSTZEEKUST

Voor de Tweede Wereldoorlog sierde de grijp het wapen van de Duitse Provinz Pommern. Die provincie bestaat niet meer, het gebied is deels in Duitsland en deels in Polen komen te liggen. Het westen ervan is, na het opheffen van de DDR, onderdeel geworden van de Duitse bondsstaat Mecklenburg-Vorpommern. Het centrale en het oostelijke deel liggen grotendeels in de Poolse provincies Pomorze Zachodnie en Pomorze. Al deze regio's dragen echter nog steeds de grijp in het wapen, en dat geldt evenzeer voor veel van de lagere bestuursorganen in de regio.

DE DUITSE DEELSTAAT MECKLENBURG-VORPOMMERN De vorsten van Mecklenburg hebben steeds vol trots hun afkomst benadrukt van de Slavische stam der Wenden. Vermoed wordt dat de de grijp, die als eerste wapenfiguur in Mecklenburg voorkomt, hiermee samenhangt. De grijp als mystiek fabeldier zou het symbool geweest zijn van alle gekerstende Slavische volkeren, en meer in het bijzonder van de Wenden (ook: Winden), en zou uiteindelijk op grond van de woordovereenkomst het symbool van de wind geworden zijn.


DE LANDESKREISEN VAN EN NABIJ VORPOMMERN Van de vier Landeskreisen van Vorpommern heeft alleen het eiland Rügen geen grijp in het wapen. De overige drie wel: Nordvorpommern, Ostvorpommern en Ücker Randow. Wat de kleur van de grijp betreft: de gouden griffioen is het symbool van de regio Rostock, terwijl de zwarte grijp een variant is van de rode grijp van Pommeren. Vorpommern ligt namelijk in dat deel van Pommeren dat geregeerd werd door de hertogelijke familietak die een zwarte grijp in het wapen voerde. Het wapen van de Landeskreis Uckermark tenslotte, in Brandenburg en net onder Vorpommern gelegen en een gebied dat eeuwenlang een twistappel was tussen Pommern en Brandenburg, vertoont zowel de Pommerse grijp als de Brandenburgse adelaar.

Nordvorpommern	Ostvorpommern	Ücker Randow	Uckermark


DE TWEE POMMERSE PROVINCIES IN POLEN Links het wapen van Pomorze Zachodnie en rechts dat van Pomorze. Ook hier weer het verschil in kleur van de grijpen, dat terug te voeren is op de verschillende takken van de Greifendynastie die het gebied bestuurden.


POMMERSE GEMEENTEWAPENS Het is, gelet op deze overvloed aan grijpen op de wapens van het regionale bestuur, niet verrassend te noemen dat dit mythologische dier ook op veel gemeentewapens in de regio is komen te prijken. De meeste daarvan zijn al eeuwenoud, tot in de 13e eeuw aan toe.

Altentreptow	Bialogard	Dargun	Demmin
Franzburg	Greiffenberg	Greifswald	Gryfice
Gryfino	Jarmen	Nowe Warpno	Okonek
Penkun	Platy	Polanow	Pyrzyce
Slawno	Slupsk	Swinoujscie	Szczecinek
Tczew	Trzebiatow	Wolgast	Wolin

VERDER ROND NOORD- EN OOSTZEE

De verdere verspreiding van de grijp op wapens rond de Noord- en de Oostzee is veel meer fragmentarisch. Er is geen patroon te herkennen; de incidentele voorkomens zijn veelal op een specifieke bron of aanleiding terug te voeren.

EEN NOORSE PROVINCIE Helemaal bovenin Noorwegen, eigenlijk meer aan de IJszee dan aan de Noordzee, ligt de provincie Troms fylke. De grijp in het wapen is terug te voeren op dat van het geslacht Bjarkøyætten, in de 13 eeuw een van de rijkste en machtigste families in het land. Hun bezit omvatte ook grote delen van Troms fylke, zodat die provincie ervoor koos eveneens de grijp, die de moed van een adelaar combineert met de kracht van een leeuw, op het wapen te voeren.


ZWEEDSE PROVINCIES In Zweden zijn drie provincies met een grijp op het wapen. Allen verwijzen naar Bo Jonson Grip, de machtige landvoogd uit de 12e eeuw, die er heeft gewoond en die nevenstaand wapen met de grijpenkop voerde. Dit wapensymbool heeft in Zweden verder geen verspreiding gevonden, of het zou moeten zijn bij de Saab-fabrieken, die er hun Gripen gevechtsvliegtuig naar hebben genoemd en een logo met een grijpenkop op hun personenauto's plaatsen.

Östergötland	Skåne	Södermanland	Stockholmslän


LETLAND In onderstaand nationale wapen van Letland staan een griffioen en een leeuw tegenover elkaar. Dat geldt zowel voor het wapen zelf als voor de schilddragers. De grijp lijkt in Letland geïntroduceerd te zijn na de dood van graaf Friedrich van Kurzeme, die in 1590 de plaats Serene sticht. Als deze in 1647 sneuvelt, schenkt zijn weduwe haar wapen (rechts), dat naar haar geboorteplaats Stettin verwijst, aan de stad. Deze stad, in het midden van Letland gelegen, heet tegenwoordig Jaunjelgava. De griffioen in het Letse wapen is overgenomen in de wapens van de provincies Latgale en Vidzeme en in die van de plaatsen Ainazi en Rezneke.

Latgale	Vidzeme	Ainazi	Rezneke


TWEE GEMEENTEN IN ENGELAND Slechts twee Engelse gemeenten voeren een grijp in het wapen: Solihull (links) nabij Birmingham en Trafford (rechts) dat deel uitmaakt van de agglomeratie Manchester. De griffioenen op beide wapens zijn terug te voeren op een adellijke familie die in de omgeving was gevestigd. Die van Solihull komt van de graven van Aylesford en die van Trafford van het gelijknamige geslacht. Daarnaast zijn er in Engeland meerdere gemeentewapens met een grijp als schildhouder: Alderley Edge, Barnsley, Broadland, Camden, Dorking and Horley, Elmbridge, Holborn, Knowsley, Malton, Oldham, Rotherham, Stoke Newington, Swamsea, Tandridge en Whitehaven.


GEMEENTEWAPENS IN NEDERLAND De grijpen op de vier Nederlandse gemeentewapens hebben elk een andere achtergrond. Zo is het de voormalige gemeente Grijpskerk, in 1474 gesticht door Nikolaas Grijp, die zijn stichter eert met een verkeerd getekende grijpvogel (zonder vleugels). De wapens van Oost- en Weststelingwerf zijn afgeleid van het oude zegel van Stellingwerf, dat zich in de loop van de 14e eeuw losmaakte van het gezag van de bisschop van Utrecht. Het oudste zegel uit 1350 vertoont een onduidelijk dier, de staart tussen de poten, met daarvoor een cirkel met een vijfpuntige ster. Later, met name op het zegel uit 1622, wordt het duidelijk dat het beest een griffioen betreft. Het wapen van Wolphaarsdijk tenslotte is in 1817 ontleend aan dat van het in 1577 opgerichte waterschap Oud-Wolphaartsdijk. Daarnaast zijn er wapens met griffioenen als schildhouders. Twee ervan flankeren het wapen van de gemeente Dordrecht (rechts), dat al uit de 13e eeuw stamt. Ze zijn ontleend aan het wapen van Jan van Beieren. Ook de wapens van Heemstede en Vlaardingen worden door twee grijpen vastgehouden. Op die van Heilo deelt de grijp deze taak met een leeuw.

Grijpskerk	Ooststellingwerf	Weststellingwerf	Wolphaarsdijk


DENEMARKEN EN NOORDWEST-DUITSLAND De grijp op het wapen van Gram, een plaatsje in het zuiden van Jutland, komt al voor op een oud zegel uit 1600, en is waarschijnlijk ontleend aan het wapen van Erik van Pommeren die de regio in de 16e eeuw bestuurde. Ook hier is er dus een band met de Pommerse greif. Aan de Duitse -- niet Pommerse -- oostzeekust is echter sprake van de gouden grijp, die al eeuwenlang het symbool is van Rostock. Deze stad ontstond uit een nederzetting bij een Wendische burcht, kreeg in 1218 van Lübeck stadsrechten en was in de late middeleeuwen was een der belangrijkste Noordduitse handelssteden. We zien het dier terug in het wapen van het nabijgelegen Ribnitz en in dat van de Landeskreis Bad Doberan, die Rostock omringt. Ook de gouden grijp op het wapen van de Landeskreis Nordvorpommern is aan Rostock ontleend.

Gram	Rostock	Ribnitz	Bad Doberan

DUITSTALIGE GEBIEDEN IN CENTRAAL EUROPA

Buiten de kuststrook langs de Oostzee komt de grijp verder in Europa met name voor in de Duitstalige gebieden in Centraal-Europa: Midden- en Zuidduitsland, Luxemburg en de Franse Elzas, Zwitserland, Liechtenstein en Oostenrijk. De grijp-wapens zijn min of meer gelijkmatig over dit hele gebied verspreid. In veel gevallen is het wapen overgenomen van een adellijk geslacht dat een rol speelde in de geschiedenis van de plaats.

DRIE GEMEENTEN IN LUXEMBURG Ten eerste het plaatsje Dippach (links) in het zuiden van Luxemburg. Vervolgens Kayl (rechts), waarvan het wapen ontleend schijnt te zijn aan de Heren van Kayl, een geslacht dat eeuwenlang het bewind over het dorp voerde. Tenslotte Mertert (uiterst rechts) aan de oostgrens van Luxemburg. Het wapen is gelijk aan dat van de familie Billig, die en reeds vanaf de 14e eeuw in het dorp woonde.


VIER GEMEENTEWAPENS IN DE FRANSE ELZAS De vier dorpjes in dit vanouds Duitssprekende deel van Frankrijk met een grijp in het wapen zijn: Furdenheim, Munwiller, Pfulgriesheim en Uhlwiller. Wat de herkomst betreft ligt een verband voor de hand met de Seigneurs de Greifenstein, een van de oudste adellijke families van de Elzas en reeds genoemd in 1165. Ze bewoonden het kasteel Greifenstein in Saverne.

Furdenheim	Munwiller	Pfulgriesheim	Uhlwiller


GEMEENTEWAPENS IN MIDDEN-DUITSLAND Het ligt voor de hand dat Greifenstein, een dorpje in Hessen dat nu onderdeel is van een grotere gemeeente met dezelfde naam maar met een ander wapen, vanouds een wapen met een greif had (rechts). Het kasteel Greifenstein, in 1352 gebouwd en nu een ruïne, is geruime tijd in bezit geweest van de graaf van Solms-Greifenstein, die een grijp in zijn wapen voerde. De grijp op het wapen van het nabijgelegen Holzappel (zie hieronder) stamt uit het begin van de 17e eeuw en is ontleend aan het gelijknamige graafschap. Ook Obbornhofen ligt in in Hessen en is onderdeel van de gemeente Hungen. Het dorpje Kella en de marktplaats Niederorschel liggen beide in Thüringen. De laatste plaats komt voor het eerst voor als Asla, in een oorkonde van het klooster in Beuren. De naam wijst erop dat het dorp zeer oud moet zijn, wellicht reeds in de 5e eeuw ontstaan. Petersberg ligt in Rheinland-Pfalz, evenals de twee dorpen Clausen en Rodalben, die beide deel uitmaken van de nieuwe Verbandsgemeinde Rodalben. Schramberg tenslotte, in Baden-Württemberg, is ontstaan uit bebouwing rond het plaatselijke kasteel. Het is enkele malen in ander bezit overgegaan, waaronder in dat van de graven van Bissingen-Nippenburg, aan wie de grijp op het wapen is ontleend.

Clausen	Holzappel	Kella	Niederorschel
Obbornhofen	Petersberg	Rodalben	Schramberg


GEMEENTEWAPENS IN ZUID-DUITSLAND De beide plaatsen Neuburg am Inn (links) en Neuhaus am Inn (rechts) liggen beide aan de Inn ten zuiden van Passau. De grijp op de beide wapens is ontleend aan dat van het geslacht Vornbach, de stichters van kasteel Neuburg en lange tijd bestuurders van deze regio. De grijp op het wapen van het eveneens in Beieren gelegen Jengen (rechts daaronder) is ontleend aan het klooster Steingaden, eertijds grootgrondbezitter in de gemeente. De eerste van de onderste rij wapens is dat van Freystadt in Beieren. De plaats werd gesticht in 1300 door de Heer van Hilpoltstein. Het oudste zegel uit 1332 toont de grijp van de Heren van Hilpoltstein, die dit symbool zelf weer ontleenden aan de Graven van Peilstein. Daarnaast Neckarzimmern, gelegen ten oosten van Heidelberg. Voorts Niederaudorf, in het zuiden van Bayern tegen de Oostenrijkse grens. De grijp op het wapen komt van het wapen van Johann von Messener, die in 1721 een groot landgoed met kasteel stichtte in het dorp. Tenslotte eveneens in Beieren Rot an der Rot.

Freystadt	Neckarzimmern	Niederaudorf	Rot an der Rot


ZWITSERSE GEMEENTEN MET EEN GRIJP De eerste is Donath, een boerendorp met nog geen 200 inwoners op 1020 m hoogte in het zuidoostelijke kanton Graubünden. Vervolgens het nabijgelegen Feldis met 140 inwoners. Dan Greifensee, een plaats in de omgeving van Zürich, waarvan het wapen al in 1473 in een kroniek wordt vermeld en tenslotte Wiggiswill in het kanton Bern.

Donath	Feldis	Greifensee	Wiggiswill


LIECHTENSTEIN Balzers ligt in het zuiden van het ministaatje Liechtenstein, en heeft 4400 inwoners. De grijp op het wapen is ontleend aan Freiherr von Frauenberg, afkomstig uit Graubünden in Zwitserland, die rond 1300 het plaatselijke kasteel in zijn bezit had.


GEMEENTEWAPENS IN OOSTENRIJK De plaats Gerlos ligt op de grens van Tirol (met een adelaar in het wapen) en Salzburger Land (met een leeuw). De grijp symboliseert dat door beide dieren te combineren. In Grafendorf , in Steiermark, vestigde in 1130 graaf Ekbert II van Formbach er zijn residentie. Het dorp ontstond eromheen en ontleende het wapen van deze middeleeuwse edelman. Leonding tenslotte, gelegen nabij Linz, nam de grijp op het wapen over van de Painherren, de grootgrondbezitters uit de streek.

Enzenkirchen	Gerlos	Grafendorf	Greifenburg
Innervillgraten	Leonding	Tumeltsham	Windhaag bei Perg

GRIJPEN IN OVERIG EUROPA

In de rest van Europa zijn wapens met een grijp erop nog veel dunner gezaaid. Waar ze wel voorkomen is er soms ook nog een band met het Duitse taalgebied, zoals in het zuiden van Polen (lang Duits of Oostenrijks), Noord-Italië (nabij Zuid-Tirol), Tsjechië (voormalig Sudetenland), Hongarije (een etnisch Duitse enclave) en Roemenië (het voormalige Siebenbürgen). Een van de weinige uitzonderingen is Midden-Italië. De grijpen daar schijnen van Etruskische afkomst te zijn.

EEN GEMEENTE IN FRANKRIJK, AAN DE SAONE Anse ligt aan de rivier de Saône, iets ten noorden van Lyon. De plek is al sinds voorhistorische tijden bewoond. In de 11e eeuw bouwt de stad Lyon er een fort. De herkomst van de grijp linksboven op het wapen is vooralsnog niet bekend.

VIJF GEMEENTEN IN OVERIG POLEN Buiten de Oostzeekust zijn er in Polen nog een vijftal gemeenten te vinden met een grijp in het wapen. De eerste daarvan is Brzesko (zie het wapen rechts), een stadje in zuidoost Polen dat al sinds 1385 stadsrechten bezit. Hieronder vervolgens Choroszcz, gelegen in het noordoosten van Polen en als stad gesticht in de 16e eeuw. Dan Debica, een stad in zuidoost Polen, in de Oostenrijkse tijd Dembitz genaamd. Het wapen stamt uit de 16e eeuw. De grijp in het wapen verwijst naar de familie Gryfow die eeuwenlang de stad regeerde. Vervolgens Gryfow Slaski (Greiffenberg in de Duitse tijd), een plaats in zuidwest Polen. Op het oudste zegel van de stad, uit 1353, komt de grijp al voor maar toen in combinatie met een wassende maan. In 1562 verschijnt de huidige afbeelding. Tenslotte Swidnica, een plaats in zuidwest-Polen.

Choroszcz	Debica	Gryfow Slaski	Swidnica


TSJECHIË Radvanice en Bartovice zijn twee voormalige dorpjes, thans onderdeel van het stedelijk gebied van Ostrava. Eén van beide had een grijp in zijn wapen, die nu ook door de nieuwe deelgemeente Radvannice a Bartovice is overgenomen (links). Het wapen rechts was dat van Greifendorf, tot 1945 een door Sudetenduitsers bewoond dorp. De plaats heeft nu een andere naam (Hradec nad Svitavou) en een ander wapen. [zie voor meer over Greifendorf http://www.zwittau.de/orte/greifendorf/greifendorf.htm]

TWEE HONGAARSE GEMEENTEWAPENS In Hongarije komt de griffioen meermalen in gemeentewapens voor als schildhouder, onder meer in dat van de hoofdstad Budapest. Daarnaast zijn er twee gemeenten met een griffioen in het wapen zelf. De eerste is Ganna (links), een met etnische Duitsers bevolkt dorp de regio Veszprém, nabij de stad Pápa. De gouden grijp is het symbool van de familie Esterházy, eens de heersers over het dorp. De tweede is Héviz (rechts), een kurort met thermale baden iets ten westen van het Balatonmeer.


EEN VOORMALIGE HONGAARSE PROVINCIE IN ROEMENIË Küküllö is een voormalige Duitstalige provincie van Hongarije uit de tijd van de dubbel-monarchie Oostenrijk-Hongarije. Het gebied, in Siebenbürgen, ligt thans in Roemenië. Hiernaast is het wapen afgebeeld.


EEN GEMEENTEWAPEN IN KROATIË Zabok, een plaats in Kroatië ten noorden van Zagreb, voert nevenstaand wapen. De achtergrond ervan is, dat het stadje in 1335 geschonken werd aan een adellijke familie, die er vervolgens zijn naam aan ontleende: Zaboky. In 1575 was dit hun wapen, en de huidige gemeente nam het over.


ITALIË Het wapen rechts is dat van Cloz, een klein dorpje in de deels Duitstalige Noorditaliaanse regio Alto Adige. Ook verder naar het zuiden echter komt de griffioen in de heraldiek voor. De griffioen is, naar verluidt, een oud Etruskisch symbool. Het eerste wapen is dat van Perugia, de hoofdstad van de Italiaanse regione Umbria. Dan Narni, in het zuiden van Umbrië. Voorts zijn er de Toscaanse steden Volterra en Montepulciano, beiden met wortels in een Etruskisch verleden, die de grijp in hun wapen voeren.

Perugia	Narni	Montepulciano	Volterra

Naar: Start -- Rond Noordzee en Oostzee -- Gryp uit de Nederlanden
Gryp uit Vlaanderen -- Griep uit Duitsland -- Griep in de USA -- Grip uit Zweden

Deze pagina (https://www.gryep.nl/Historie/Grijpvogels-NL.html) is voor het laatst gewijzigd
op 12 april 2010 door ©Jan Griep te Katwijk aan Zee > en wordt niet verder bijgehouden.